Auschwitz Birkenau: het verhaal en tips voor een bezoek

Reismeisje 20 februari 2019

Auschwitz Birkenau. Een geschiedenis waar we allemaal over horen. Op school, via familie, misschien door boeken die je leest. De periode van de Tweede Wereldoorlog heeft altijd een fascinatie voor mij gehad. Net als de Koude Oorlog. En de Culturele Revolutie. Drie totaal verschillende 'oorlogen' en periodes. Verschillend in land, oorzaak en gevolg. Dat wat ze gemeen hebben is de psychologische waanzin er van. De sadistische maatregelen. Het verliezen van het mens zijn. Simpelweg door tot een bepaalde groepering te behoren. De bizarre hersenspinsels van één persoon verwordend tot het gedachtegoed van miljoenen mensen. Miljoenen. Daar kan ik niet bij. Niet op die schaal. Ik kan begrijpen dat er op een bepaald moment iemand op staat. Dat de omstandigheden een voedingsbodem zijn voor wat zo'n persoon uit kraamt. Het is te gemakkelijk om vanuit mijn comfortabele positie in het nu daar een oordeel bij te hebben. Die basis volg ik ergens wel. De gruwelijke omvang er van totaal niet. En dat besefte ik me des te meer door ons bezoek aan Auschwitz Birkenau twee weken geleden.

Een bezoek aan Auschwitz Birkenau

De aanleiding voor de stedentrip naar Krakau was eigenlijk Auschwitz Birkenau. Die afschuwelijke plek. Één van de meest zwarte bladzijdes ooit. Mijn vader was er jaren geleden voor het eerst. Vanaf dat moment realiseerde ik me pas echt hoe belangrijk het is om deze plek met eigen ogen te zien. De energie er zelf te ervaren. 2 weken geleden was het zo ver...Met de bus vanuit Krakau vertrokken we naar Auschwitz. In het Pool Oswiecem. Het is nog steeds een dorpje. Een dorp waar het leven door gaat zoals het dat altijd gaat. Gruwelijkheden op een kilometer afstand of niet. Destijds werd bijna de gehele bevolking van Oswiecem om gebracht. Het gros was er Joods. Het overige deel werd verbannen. Weg gestuurd. Weg van de haardvuur. De nazi's bouwden er grote landbouw bedrijven in de omgeving, waar de gevangenen overdag werkten. Als slaven. 10 tot 12 uur per dag. Ondanks het ongelofelijk zware bestaan, behoorde je dan nog op een macabere manier tot de 'gelukkige' groep. Je mocht blijven leven. Had nog een kans om ooit dat kamp uit te lopen. In de armen van je geliefden. Dat is waar de gevangenen om leefden. Op díe hoop. Iets anders was er niet.

Een bezoek aan Auschwitz Birkenau is afschuwelijk. Ik heb er geen ander woord voor. Zodra je door de toegangspoortjes loopt, zie je de bekende ingang. Met het gietijzeren 'Arbeit macht frei' bij de ingang. Het doet je aderen bevriezen. Wetende dat hier tienduizenden mensen ooit aan kwamen. Met een kleine koffer en een hoofd vol angst. Niemand had ooit kunnen bedenken wat hen te wachten stond. Dat ze met het passeren van dat gietijzeren hek hun dood tegemoet liepen. Elke stap dichterbij... Auschwitz was ooit een legerbasis. De barakken ('blocken') waren daardoor van steen. Relatief comfortabel. Ook al is dat woord compleet misplaatst hier. De blocken werden in eerste instantie voornamelijk gebruikt om krijgsgevangenen te huisvesten. Op te sluiten. Andersdenkenden, Sovjet gevangenen, Roma. De kampoversten woonden er ook. Hadden er hun vertier. Aten er. Bespotten de gevangenen. Vreselijk. In de loop van de jaren kwamen er steeds meer Joden bij. De transporten zaten overvol. Het gros van de mensen dat in Auschwitz of het nabij gelegen Birkenau zat, bestond uit Joodse Polen, maar naar mate de jaren 40 vorderden, kwamen daar steeds meer Joden uit andere landen bij. Sommigen van hen moesten een extra voorbeeld dienen. Afschrikken. Ze werden opgehangen voor de ogen van andere gevangenen. Of als beesten neer geschoten voor een klein muurtje. Je ziet het allemaal in Auschwitz. Met eigen ogen. Een kamer vól met afgepakte koffers, schoenen, zelfs afgeschoren haren van vrouwen. Het geeft een klein, afschrikwekkend inkijkje in het mensonterende leven dat de gevangenen daar toen moeten hebben gehad. Hoezeer ik ook geraakt was door Auschwitz, wat me écht tot in mijn tenen deed bevriezen was Birkenau...

Birkenau ligt op ongeveer 5 minuten rijden van Auschwitz. Dit was het 'echte' vernietigingskamp. Het einddoel voor alle Joden in Auschwitz. De vernietiging. Ik heb geen woorden voor Birkenau. De grootsheid er van is onmogelijk voor te stellen. Tijdens de hoogtij dagen zaten er zo'n 150.000 mensen gelijktijdig opgesloten. Wachtend op hun dood. In de jaren '42 en '43 werden er dagelijks 4.000 mensen vergast en gecremeerd. 4.000. Elke dag opnieuw. En dat door andere Joodse gevangenen, die hun eigen vergassing en verbranding tegemoet gingen. Wat een intense droefheid...Je kunt er verschillende barakken bekijken die zijn ingericht zoals men destijds leefde. Mensonterend. Een stuk hout om op te liggen. Een maand lang in exact dezelfde kleren. In de winter -30 graden Celsius en in de zomer 30 graden in de plus. En de ovens brandden maar door. En door. En door.

Wat Auschwitz Birkenau met me deed

Ik heb veel gereisd. Veel van de wereld gezien. Mooie plekken en ook heel wat minder mooie plekken. Daar waar de donkerste kant van de mensheid boven komt. Zichtbaar is. Nog nooit was deze zó zichtbaar donker als in Auschwitz Birkenau. Voelbaar ook in energie. Het is een verschrikkelijke plek, die op een bepaalde manier niet eens volledig is binnen gekomen bij me. Net alsof het een soort over kill was. Te veel donkers. Te veel waar ik niet bij kan. Te veel besef dat we dit nooit mogen vergeten. Tot waar we als mensheid toe in staat zijn. In een andere vorm gebeurt het nog steeds. Die verbanning van etnische minderheden. Dat ontkennen van de prachtige diversiteit van ons mens zijn. Het maakt me ziek en onpasselijk...Tegelijkertijd zou ik iedereen aanraden hier een keer heen te gaan. Het is het minste wat we in de nagedachtenis kunnen doen. Het met eigen ogen aankijken en niet vergeten. Nooit.

Als je naar Auschwitz Birkenau wilt reizen

De informatie om naar Auschwitz Birkenau te reizen is lang niet altijd eenduidig. Wij zijn zelfstandig naar Auschwitz gereisd; laat je vooral niet wijs maken dat dat niet zou kunnen of ingewikkeld zou zijn. Het enige wat ik je aan zou raden van tevoren te regelen is de toegang mét gids. Dat vond ik oprecht erg de moeite. Geleide tours lopen erg snel voor, dus die zou ik van tevoren boeken via de website van Auschwitz Birkenau. Nog een aantal andere tips:

- Reis vanaf Krakau zelfstandig per bus. Er gaan dagelijks meerdere keren per uur bussen naar de ingang van Auschwitz. Een kaartje kost je enkel rond €2 per persoon. De bussen vertrekken vanaf het busstation bij het centraal treinstation van Krakau. Je kunt ter plekke een kaartje voor de heenreis komen. Vanaf Auschwitz gaan de bussen ongeveer elke 45 minuten terug naar Krakau en je koopt dan een kaartje in de bus.

- Je kunt er ook voor kiezen om per taxi naar Auschwitz te reizen. Dat kost ongeveer €85 (enkele reis). 

- Je kunt je aansluiten bij verschillende gidsen, maar de plekken zijn beperkt. Je krijgt dan een tour van 3.5 uur door zowel Auschwitz als Birkenau (inclusief vervoer tussen beiden) voor €7.50 per persoon. Ik vond dit ontzettend de moeite, omdat het veel meer kaders en verhaal geeft aan de plek waar je bent. Je kunt er ook voor kiezen Auschwitz helemaal zelfstandig te bezoeken, maar ook dan zou ik je aanraden kaartjes van tevoren te reserveren. Individuele bezoekers kunnen namelijk alleen gedurende bepaalde tijdvakken terecht. Kijk op de website van Auschwitz Birkenau  voor actuele informatie.

- Neem geen al te grote tas mee. Een klein rugzakje mag nog net, maar alle andere bagage wordt geweigerd, Je kunt het wel achter laten bij een depot, maar de lockers zijn niet heel groot.

- Zorg dat je de originele PDF van je toegangskaartje bij je hebt. Geprint óf op je telefoon. Geen screenshot in elk geval. Die is niet scanbaar,

Hoe afschuwelijk ik het ook vond, ik hoop dat je ooit een bezoek brengt aan Auschwitz Birkenau. Op dat we dit nooit, echt nóóit, vergeten met elkaar.